آیا میدانید اصلاح بین مردم عبادت است؟
عبادات فردی (2)
اعمال و رفتار انسان، اگر بر اساس انگیزه ای الهی و نیّت بندگی و اطاعت و تقرّب بپروردگار باشد، عبادت محسوب میشود، به همین دلیل، عبادات در اسلام بسیار وسیع خواهد بود. در مقالات قبلی که در مورد عبادات تقدیم شما شد عبادات خدایی و اجتماعی را بررسی کردیم و بحث در مورد عبادات فردی را هم در مقاله قبل (عبادات فردی 1) آغاز کردیم و طی این مقاله این مقوله را به پایان می رسانیم.
قبلا گفتیم که منظور از عبادات فردی، اعمال و تكالیفی است، كه بر اساس نیّت بندگی و تقرّب صورت میگیرد، اما جنبهی فردی دارد، و منافع آن نیز بیشتر و در درجهی اول متوجه خود شخص میگردد.
در این مقاله نیز با چند عبادت فردی دیگر آشنا می شویم:
اصلاح بین مردم
همه میدانیم روح اسلام از خشم و كینه توزی؛ تفرقه و پراكندگی قهر و دوری؛ و نفاق و اختلافات سخت بیزار است، و در مقابل اتحاد و دوستی، صفا و صمیمیت و صلح و آشتی را یك وظیفهی انسانی و حتی یك نوع عبادت می داند. پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: اصلاح و آشتی میان مردم برقرار نمودن، از یكسال نماز و روزه گرفتن بالاتر است. )مجموعه الاخبار، ص 84)
خمس
از جمله عبادات مسلّم اسلامی؛ كه جنبهی مالی و مادی دارد پرداخت«خمس» است، كه به منظور تأمین زندگی نیازمندان و تهیدستان واجب گردیده است، دربارهی خمس فقط یك آیه در قرآن كریم وجود دارد، كه میفرماید:
«وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ» (انفال؛ 41)
بدانید كه مطلب این است: آنچه دارائی و استفاده ذخیره و پس انداز میكنید؛ یك پنجم آن سهم خدا، رسول، ذی القربی،(ذراری نیازمند و تهیدست پیامبر) یتیمان، مساكین و ابن السبیل است.
آموختن علم و دانش، چه نسبت به خود و چه نسبت به دیگران، در برخی از احادیث دینی، عبادت ممتاز و برگزیده معرفی شده است: پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: من تعلم الحدیثین ینفع بهما نفسه، او یعلمهما غیره، فینتفع بهما، كان خیراً له من عباده ستین سنه
رسول خدا صلّی الله علیه و آله در مورد كیفر دنیائی افرادی كه از زیر بار پرداخت خمس شانه خالی میكنند فرمودند: من منع ماله من الاخیار اختیاراً صرف الله ماله الی الاشرار اضطراراً. (مجموعه الاخبار؛ ص 208)
كسیكه از روی اختیار، از پرداخت مال خویش به نیكان نیازمند خودداری نماید، مال و ثروت او ناچار قسمت اشرار و نااهلان میگردد!
زكات
دربارهی این عبادت مالی و اجتماعی نیز در قرآن 32 آیه وجود دارد؛ و رسول خدا صلّی الله علیه و آله هم دربارهی وجوب و اهمیت آن فرمودند: من صلی و لم یزك لم تقبل منه صلاه. كسی كه نماز بخواند و زكات مال خویش را نپردازد، نماز او مورد قبول واقع نمی شود! (مجموعه الاخبار، ص 5 و 205)
پرداخت صدقات
انفاق
امیرالمۆمنین ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: انفقوا مما رزقكم الله، فان المنفق بمنزله المجاهد فی سبیل الله. از آنچه خدا روزی شما قرار داده، انفاق كنید، زیرا مقام انفاق كننده مانند، مقام مجاهد در راه خداست! (مجموعه الاخبار، ص 211)
رسول خدا صلّی الله علیه و آله در مورد كیفر دنیائی افرادی كه از زیر بار پرداخت خمس شانه خالی میكنند فرمودند: من منع ماله من الاخیار اختیاراً صرف الله ماله الی الاشرار اضطراراً. كسی كه از روی اختیار، از پرداخت مال خویش به نیكان نیازمند خودداری نماید، مال و ثروت او ناچار قسمت اشرار و نااهلان میگردد!
عفت و پاكدامنی
عفت و پاكدامنی نیز كه مهمترین جهاد نفسانی، و مۆثّرترین عامل حفظ ناموس و حیا و شرافت و نظام انسانی جامعه است، در اخبار و احادیث دینی یكنوع عبادت معرفی شده است:
امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: افضل العباده عفه البطن الفرج؛ بالاترین و مقدسترین عبادت و اطاعت، پاكدامنی و نگهداری شكم از غذای حرام است. (تحف العقول؛ ص 296)
آموختن علم
آموختن علم و دانش، چه نسبت به خود و چه نسبت به دیگران، در برخی از احادیث دینی، عبادت ممتاز و برگزیده معرفی شده است: پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: من تعلم الحدیثین ینفع بهما نفسه، او یعلمهما غیره، فینتفع بهما، كان خیراً له من عباده ستین سنه. (المواعظ العددیه؛ ص 43)
كسی كه دو حدیث بیاموزد، و آنرا مورد استفاده و عمل قرار دهد، یا به دیگری بیاموزد، و مورد استفاده وی قرار گیرد، این عمل برای آموزندهی حدیث، از عبادت شصت سال بالاتر است!
نیت پاك
نیّت پاك و تصمیم به اعمال خیر و انسانی، از جمله عبادات فردی است.
شخصی به امام صادق ـ علیه السّلام ـ عرض كرد: قربانت گردم، عبادت چیست؟ امام فرمودند: حسن النیه بالطاعه. )سفینه، ج 2 ص 628( نیت پاك داشتن و تصمیم بر اطاعت، عبادت است.
*******
ما طی دو مقاله تعدادی از عبادات فردی را ذکر کردیم و آنها را بطور خلاصه مورد بررسی قرار دادیم ولی روشن است که غیر از موارد ذکر شده موارد دیگری نیز هست که به خاطر اطاله کلام از ذکر آنها پرهیز کردیم.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
عبادت در اسلام ـ احمد صادقی اردستانی